lunes, 23 de abril de 2012

Minería e Siderurxia.

Atopei un video onde explica moi ben a minería  e a siderurxia do siglo XIX:

O Facho!





A Xunta de Galicia iniciou trámites para que o lugar do Facho no extremo occidental da provincia de Pontevedra, sea declarado ben de interés cultural. En galego, facho é unha fogueira que se fai dun patrimonio co fin de que a súa lus sea vista dende lexos, ademais de que puido ter unha finalidade ritual. De feito os "fachos" de Galiza soen estar nas zonas costeiras e sobre altos acantilado.
O interés que ten este xacemento arqueolóxico, reside en que a costa dun santuario e dun castro existindo mostras de habae sido habitado o lugar dende a época do bronce ate a romana. Agora ben, certas informacións que relacionan O Facho co mundo celta non poden ser consideradas histórica, máxime si se dí que o lugar estaba dedicado ao deus Berobreo (Breogán), personaxe mitolóxico que os historiadores románticos do siglo XIX fixeron fundador da Coruña ou de algunha outra poboación cercana, por exemplo Betanzos.
A hora dos mitos xa sabemos que os deuses, heroeso ou caudillos se confunde, pero o que temos por certo é que Breogán é un personaxe lexendario, non histórico, cuxa primeira mención encontrase na obra irlandesa Leabhar Ghabhala o Libro das invasios, do siglo XII polo que xa se ve que as invencións posteriores veñen a querer explicar supostos feitos de moito tempo atrás. É unha permanente lucha da que hai que manter contra afirmacións que dan por feito a celtizacións de Galicia, cando a arqueoloxía se empeña en que non é así. Galicia nunca estivo celtizada como o valle do Ebro, a meseta norte ou o valle baixo do Guadalquivir por poñer tres exemplos notables, onde a onomástica nalguns casos, a toponimia e noutros os xacementos arqueolóxicos o corroboran.
No caso de Galicia si existen topónimos celtas, pero as investigacións máis solventes dos arqueólogos das últimas décadas viñeron a suxerir que serían consecuencia de incursións discontinuas de grupos celtas en momentos distintos do primeiro milenio antes de cristo, sin que poida dicir que Galicia, que por eso seña unha das suas señas de identidade, que é o mito sobre o que se sustentou a hitoriografía do siglo XIX e parte do XX. O castro do Facho é obra con outros moitos de Galicia, de pobos indíxenas prerromanos, e non por influencia céltica algunha, ao menos nos lugares de habitación.
No lugar de O Facho une o seu interes arqueolóxico é paisaxístico, dificil de encontrar apuntando ao mar e as illas Cíes.

Fillos de Breogán!



Seguro que moitas veces escoitastes falar de aquelo das sete nacións celtas. En principio a denominación servía para refirersi aos 
territorios cuxa lingua fose a orixen celta. O término "celta" no ámbito da linguística é problemático, pero agora pouco nos importa. Según este criterio, aas nacións celtas serían: Irlanda, Escocia, e isla de Man, Gales, Conualles e Breataña e a séptima sería Galiza.
Ben se o critero é o da lingua, evidentemente Galicia non pertencería ao club porque a variante celta da que se falaba desapareceu a causa dos suevos, uns bárbaros por certo moi romanizados e que, por así decir, xa verían aprendidos, isto é falando un requintado latín, os que más ben impuxeron o idioma matriz do que se formaría o galego. Agora que entonces tampouco Cornualles na Isla de Man serían celtas pois tanto a lingua de Cornualles como a lingua de Man desapareceron con linguas naturales. A primeira fai cousa dun siglo, a segunda pouco antes.
Por iso se tende a considerar a condición celta dun país en base a outros criterios: costumes, paisaxes, tradicionais... O celtismo invadeu á recatada ate entonces hostoriografía galega do siglo XIX, que non abandonou o ramantricismo nin cando o naturalismo dunha Zola era cousa do pasado. O propio himno repite con emocionada voz o dos fillos de Breogán.
Que Breogán é un héroe lexendario que fundou a cidade de Brigantium. Breogán, ademais, nome do raigambre indudablemente celte, significaría "xefe dunha briga". A raiz brig tivo unha fertilidade notable na toponimia galega cando se transformou no -bre tan presente nestes lares: Alcabre, Cecebre, O grove...
O Breogán semilexendario aparece mencionado no Libro das Invasions isrlandés. Neste texto data o siglo XII, pero se sabe que recolle lendas orais que se remontan ao VI. Según se narra, Breogán sería rey dun gran territorio da península ibérica. Despois de fundar Brigantium, Breogán mandou contruir un gran faro que foi a torre de Hércules. Un dos fillos de Breogán Ith, subiuse á torre unha mañá clara de inverno. Dalgun modo, veu reflexados as cores verdes dunha húmida e distante terra, mar adentro. Ith acaba de descrubir Irlanda.
Lanzouse a por ela nunha expedición pero ao arribar as costas irlandesas, Ith e os seus foron asesinados polos Tuatha Dé Dannan. Enterado o suceso, o seu Aimirgin, invadiron a isla eliminando aos Tuatha.
A historia do linaxe de Breogán é apasionante, Torre de Hércules incluída. Alguns investigadores ven nela un poso de realidade histórica. Unha migración de poboación celta dende o norte peninsular se asentaría Irlanda e desaloxaría aso antigos moradores. Polo que na última instancia, a mesma Irlanda debería a súa propia natureza celta aos galegos, que entonces como sempre non dudaron en botarse ao monte da mar nin temiron os rigores do océano. Son un pobo de emigrantes.

sábado, 21 de abril de 2012

Artigo sobre o galego do século XIX

Encontrei un artigo onde os escritores do século XIX falan sobre o galego:


Creemos que puede resultar de interés rescatar diversas opiniones de castellano-hablantes del siglo XIX sobre la existencia de la comunidad gallego-hablante en la región de El Bierzo. Priman las visiones jerarquizadas y diglósicas entre las lenguas castellana y gallega. La alta función comunicativa la tiene el castellano frente a la popular y rural del gallego. A pesar de ello, no se puede ocultar que hay un interés intelectual por destacar la presencia territorial de la otra lengua gallega tradicional en El Bierzo.
El principal escritor berciano en galego del siglo XIX fue el cacabelense Antonio Fernández y Morales. Destacamos su obra literaria recogida en el libro “Ensayos poéticos en dialecto berciano” (1861). En su prólogo se refiere a la sociolingüística particular de nuestra región periférica y nos indica que “si bien el dialecto berciano es de uso común solamente entre las masas, no por eso es desconocido ni desdeñado por las personas que forman la clase distinguida de la sociedad del Bierzo, por mas que en sus relaciones y trato entre si se sirvan exclusivamente del idioma castellano (…)”. Las dinámicas políticas y territoriales que afectan a El Bierzo también se aprecian en “cual tesoro que a codicia de dous avaros escolta con xusticia, ou sin xusticia, tira por ela Galicia, mais Castilla non a solta”. Cada vez son más las voces que demandan insertar a este escritor en el llamado Rexurdimento literario de Galicia de la segunda mitad del siglo XIX.
El peculiar caso de Antonio Fernández y Morales no fue un hecho aislado en El Bierzo. Tenemos otros escritores locales que se interesaron por la presencia de la lengua gallega y su valor literario culto. Es el caso del corullonés Isidro Andrés Ovalle en su poema “Recuerdo a Puentedeume” y del vilafranquino José Bálgoma Suárez (1861-1931) con sus poemas “Maruxiña” o “Ai! miña terra”.
El escritor berciano, Enrique Gil y Carrasco, asumió parcialmente e bilingüismo de su región. “El castillo de Cornatel o Cornatelo parece imaginado para contrastar vivamente con el que acabamos de mencionar (…)”. Expresamente nos indica ese bilingüismo toponímico en el caso de Cornatelo. También sucede lo mismo en Vilafranca, “el monasterio de Nuestra Señora de ´Cluniaco`, que vulgarmente vino a llamarse ´cluniego`, ha desaparecido enteramente (…)” (en “Bosquejo de un viaje a una provincia del interior”, 1843).
Los viajeros extranjeros también admiten ese bilingüismo local, es el caso de Hans Friedrich Gadow, que realiza su recorrido por el norte peninsular en el año 1897. Nos dice que “durante el reinado de Alfonso VI se erigió y dedicó una iglesia a Nuestra Señora de Cluniaca, conocida vulgarmente como Cruñego (…)”. Además constata que “el dialecto es una mezcla de gallego y castellano, que en sí no tendría de malo si la gente no pronunciara las palabras con la voz más desagradable, dura, fuerte chillona y grosera. En realidad ya nos habían advertido en Villafranca que no podríamos entender la jerga. Afortunadamente no fue así, ya que muchos términos que desconcertaban a los castellanos los reconocíamos nosotros como portugués apenas alterado (…)”. Así pues, la lengua de El Bierzo occidental se identifica con el gallego y el portugués. En Vilafranca ya se presiente la diglosia, castellano/gallego, con un claro trato despectivo para el gallego popular y rural. “con todo, la descripción dada por los habitantes del valle era certera: según ellos, los montañeses ladraban como perros, y esta rigurosa observación corresponde a sus sonidos con sobrada fidelidad. Que ellos ladrasen, en lugar de hablar suavemente, tal vez se debiera a su vida al aire libre, pero eso no justifica el gañido gutural y molesto que suelen interponer en las palabras (…)”, ¿será esta última una alusión a la característica ancaresa?.
El ministro de la desamortización, Pascual Madoz, en su “Diccionario geográfico-estadístico-histórico de España” (1845-1850), en el apartado dedicado a la provincia leonesa, leemos que “ni hay más conformidad en el dialecto: las palabras generalmente son castellanas, pero no deja de haber según los parajes, algunas voces exóticas y de origen desconocido, cuyo significado solo se comprende en ciertos distritos, si a esto se añade el uso inmoderado que en algunos se hace del os diminutivos, la estraña pronunciación de otros, y la variedad de acento en todos, se sabrá sin sorpresa que a duras penas se entienden entre sí los habitantes de los estremos de la provincia. La misma variedad se observa en el carácter (…)”. El político deja bien claras las diferencias dialectales entre O Bierzo y el oriente provincial leonés.
También José María Quadrado, en su libro “Recuerdos y bellezas de España, León” (1855), resalta “el monasterio de Sta. María de Cluniaco, vulgarmente Cruñego, de cuyo edificio pudiera ser resto la vieja torre aislada (…)”. Está claro que los escritores no pueden pasar por alto el bilingüismo berciano. Incluso remata escribiendo “¡dichosos al menos si el retraso industrial conservan las patriarcales costumbres de sus mayores!”, caso de la ancestral lengua gallega, por supuesto.
En 1879, se editaba el libro “Guía del viajero en León y su provincia”, de Policarpo Mingote. También para este autor El Bierzo se diferencia claramente de resto de la provincia leonesa, en sus costumbres, traje y acento local, sobre todo destaca la analogía a las limítrofes comarcas gallegas de Ourense y Lugo.
El escritor Acacio Cáceres Prat, en su obra “El Vierzo. Su descripción e historia” (1883), resalta que “los habitantes de Villafranca, que pudiera decirse capital del Vierzo alto, participan algo, por su proximidad, del carácter de Galicia, lo cual se manifiesta, más que por nada, por su acento, como los de Ponferrada, capital del Vierzo bajo, participa del carácter y acento de Castilla (…)”. Acento que se relaciona claramente con la presencia de la lengua gallega en El Bierzo occidental, mientras que no encuentra testimonio de la lengua territorial leonesa.
Desde La Maragatería, Santiago Alonso Garrote, que escribió “El dialecto vulgar leonés hablado en Maragatería y tierra de Astorga” (1909), lo tiene claro. Declara que n los “partidos judiciales de Ponferrada y Villafranca del Bierzo, se habla un acentuado dialecto gallego, sobre todo en el de Villafranca (…)”. Para los habitantes de la meseta castellano-leonesa los bercianos son reconocidos como hablantes gallegos.
A principios del siglo XX continúa el interés de Galicia por el destino cultural de El Bierzo. Xoán Vicente Viqueira, en el artículo “O galego na escola”, publicado en el periódico A Nosa Terra en 1917, nos dice que “¡lembrémonos! De Navia para acó fálase galego, os que moran naquelas terras son galegos. ¡E grande parte do Bierzo é tamén noso! ¡A Galiciza histórica é máis extensa que a Galiza actual! (…)”. En el lado opuesto está Emilio Álvarez Giménez que publica el libro “Los defectos del lenguaje en Galicia y en la provincia de León. Estudio gramatical”, editado en Valladolid, 1909. La presencia de la lengua gallega en Galicia y El Bierzo afectaba gravemente al correcto aprendizaje del idioma castellano oficial por parte del alumnado. Por suerte los deseos institucionales, intelectuales y pedagógicos de rematar con el bilingüismo no se han cumplido, hoy el alumnado berciano puede estudiar parcialmente la lengua gallega en algunos colegios de nuestra región.

viernes, 20 de abril de 2012

Incendios!

Agora que temos tan recente a desgraza sucedida Nas Fragas do Eume vouvos contar de onde ven os incendios :Os incendios en Galicia, son tan antigos como a propia agricultura. Incluso se podería falar dunha certa convivencia co home e co lume nos montes, mentras estos foron o soporte da fertilidade das terras que nos porporcionaban os cultivos de cereais para a alimentación. Os montes proporcionaban a fonte de combustible para a cociña e a calefación. A partir da metade do siglo XIX e co progresivo abandono destas prácticas e da despoboación do campo, o matorral volveu a ocupar os montes, a medida que se iban instalando un certo absentismo na propiedade forestas. Como consecuencia disto e dalgunhas cousas máis, cando os veráns eran especialmente malos pola sequía e os ventos, o lume se propagaba polos montes e millares de hectáreas de arborado e monte baixo o que se convertía en ceniza e miseria. As comunidades de montes foron xundindo, desenvolvendo un certo sentido da propiedade e dignidade ao monte.Os servizos especializados na loita contra o lume aumentaron de forma significativa na eficacia de labores de extinción. Aínda así o número de incendios apenas disminuiu, o que sinala que moitasdas causas estruturais dos incendios nos montes galegos seguen existindo.A tipoloxía das especies arbóreas, os aspetos relacionados coa silvicultura e os seus modelos de rentabilidade económica, a percepción social do monte, o desarrolo dunha lexislación eficaz para as estratexias e planes de prevención e extinción, pasando polo tratamento dos medios de comunicación e a formación e educación ambiental, son todos os factores que poden ser asociados á prevención e defensa dos incendios forestais en Galicia.Despois dun largo estiaxe durante o ano 2005, que favoreceu un incremento moi importante dos incendios forestais que volveron a repetirse no 2006, a sensibilidade colectiva sentiuse unha vez máis afectada polas tráxicas impresións e experiencias vividas, a vez que a fría contabilidade empezada polo inventario de pérdidas materiais, algunhas irreversibles, que en pouco tempo comezará a baixas hacia as rías coas primeiras chuvias do outono. Este ano volveronse a repetir novos focos, que destruiron hectáreas de montes de gran valor ecolóxico.Pero grazas ao avance da tecnoloxía nos permite establecer as zonas de maior risco, asociadas a climatoloxía. Dende este punto de vista a Comunidade Europea (UE) dentro dos seus plans de investigación conta có EFFIS que é o Sistema de Información de Incendios Forestais.







lunes, 16 de abril de 2012

De onde ven a bandeira de Galiza?



A bandeira de Galiza naceu durante o siglo XIX inspirada na bandeira da provincia marítima da Coruña.
Durante o siglo XIX houbo unha gran afluencia de emigrantes galegos hacia América. Un dos principais portos de saída da emigración era A Coruña. A tradición conta que os emigrantes galegos pensaron que a bandeira da provincia marítima da Coruña que ondeaba no porto e nos transatlánticos era de feito a bandeira de Galiza.
Chegados ao novo continente, os emigrantes galegos comezaron a utiliza a bandeira de matrícula da Coruña como bandeira galega. Anos máis tarde, a bandeira blanca e azul cruzou o Atlántico de volvo e foi adoptada en Galiza como a bandeira galega moderna.
A Bandeira Galega só ten dúas cores: branca e azul. O fonde é branco, e desde o ángulo superior da esquerda ate o ángulo inferior da dereita, atravesando o centro, unha franxa de cor azul que debe de ter de ancho a terceira parte do alto o ancho total da bandeira.
Na Ley 5/1984 de maio de 1984 a Xunta de Galicia regula a actual bandeira galega. Nela se lle lexisla que a bandeira de Galicia debe ter unha lonxitude igual a tres medios do seu ancho. É blanca, cunha banda azul celeste dun ancho equivalente a cuarta parte da bandeira, que a atravesa dende a parte susperio ate a parte inferior. Esta versión sen escudo se denomina vexiloxía que é a ciencia que estuda as bandeiras, "Bandeira Civil" e por ser utilizada polos cidadáns pero non pola administración pública, que debe  obligatoriamente utilizar a Bandeira Institucional con escudo. 
O Santo Grial, o cáliz da sangue de Cristo. foi a bandeira e escudo de armas do Reino de Galicia dende o siglo XIII. A representación moderna e oficial do escudo galego foi fixada no ano 1972 pola Real Academia Galega, que propuxo a Xunta de Galicia conservar a memoria da bandeira galega antiga dentro da moderna. O resultado foi superposición das armas o escudo galego sobre a bandeira civil formando o que en vexilología se denomina  "Bandeira Institucional". A bandeira "de estado" "institucional" ou "oficial" galega é a que debe figurar nos actos oficiais do goberno e institucións galegas.