O Facho!

A Xunta de Galicia iniciou trámites para que o lugar do Facho no extremo occidental da provincia de Pontevedra, sea declarado ben de interés cultural. En galego, facho é unha fogueira que se fai dun patrimonio co fin de que a súa lus sea vista dende lexos, ademais de que puido ter unha finalidade ritual. De feito os "fachos" de Galiza soen estar nas zonas costeiras e sobre altos acantilado.
O interés que ten este xacemento arqueolóxico, reside en que a costa dun santuario e dun castro existindo mostras de habae sido habitado o lugar dende a época do bronce ate a romana. Agora ben, certas informacións que relacionan O Facho co mundo celta non poden ser consideradas histórica, máxime si se dí que o lugar estaba dedicado ao deus Berobreo (Breogán), personaxe mitolóxico que os historiadores románticos do siglo XIX fixeron fundador da Coruña ou de algunha outra poboación cercana, por exemplo Betanzos.
A hora dos mitos xa sabemos que os deuses, heroeso ou caudillos se confunde, pero o que temos por certo é que Breogán é un personaxe lexendario, non histórico, cuxa primeira mención encontrase na obra irlandesa Leabhar Ghabhala o Libro das invasios, do siglo XII polo que xa se ve que as invencións posteriores veñen a querer explicar supostos feitos de moito tempo atrás. É unha permanente lucha da que hai que manter contra afirmacións que dan por feito a celtizacións de Galicia, cando a arqueoloxía se empeña en que non é así. Galicia nunca estivo celtizada como o valle do Ebro, a meseta norte ou o valle baixo do Guadalquivir por poñer tres exemplos notables, onde a onomástica nalguns casos, a toponimia e noutros os xacementos arqueolóxicos o corroboran.
No caso de Galicia si existen topónimos celtas, pero as investigacións máis solventes dos arqueólogos das últimas décadas viñeron a suxerir que serían consecuencia de incursións discontinuas de grupos celtas en momentos distintos do primeiro milenio antes de cristo, sin que poida dicir que Galicia, que por eso seña unha das suas señas de identidade, que é o mito sobre o que se sustentou a hitoriografía do siglo XIX e parte do XX. O castro do Facho é obra con outros moitos de Galicia, de pobos indíxenas prerromanos, e non por influencia céltica algunha, ao menos nos lugares de habitación.
No lugar de O Facho une o seu interes arqueolóxico é paisaxístico, dificil de encontrar apuntando ao mar e as illas Cíes.